|
Ciekawe miejsca
Gąski, Giże, Golubki, Gordejki Małe, Judziki,
Kijewo, I Kowale Oleckie, Krupin, Kukowo,
Lakiele, Lenarty, Łęgowo, I
Niemsty, Nory, Plewki, Rogajny, Sedranki, Sobole, Stacze, Starosty,
Szarejki, Szczecinki, Szwałk, I
Świętajno, Wężewo, Wieliczki, Wojnasy, Zabielne, Zalesie, Żydy
BIAŁA OLECKA
Powstała w wyniku rozwoju osadnictwa obszarniczego na ziemi
oleckiej.
W tym miejscu w 1562 r. książę Albrecht nadał dobra rycerskie
Jerzemu von Diebes, w 1695 r. mieszkał tu Gotard von Buddenbrock,
major wojsk polskich. W XVIII wieku w Białej Oleckiej rezydowała
polska szlachta, Semkowscy i Warkojowie. Od około połowy XIX wieku
dobra należały do Tolsdorffów. Rezydencja usytuowana jest między
niewielkim parkiem a obszernym podwórzem gospodarczo-inwentarskim.
Pałac w stylu neobarokowym zbudowany dla rodziny Tolsdorff w
początkach XX wieku. Obszerna dwukondygnacyjna budowla, wzniesiona
na planie prostokąta z wielobocznymi wieżyczkami na narożach, od
frontu przykryta wysokim dachem czterospadowym. W elewacji frontowej
taras przed wejściem głównym, podtrzymywanym przez cztery kolumny.
Pałac został spalony podczas I wojny światowej, lecz odbudowany
prawie według pierwowzoru, zmieniono tylko otwory okienne na
mniejsze. W 1926 r. należał do Fritza Tolsdorff. Do dziś zachowały
się imponujących rozmiarów zabudowania gospodarcze i inwentarskie. W
latach trzydziestych majątek przeszedł na własność Leo Brodowskiego,
który w okresie Trzeciej Rzeszy organizował w pałacu roczne obozy
szkoleniowe dla młodzieży z dużych miast (Hitlerjugend). Pałac nie
został zniszczony podczas II wojny światowej, a na obszarze majątku
utworzono państwowe gospodarstwo rolne, w pałacu funkcjonowały biura
i mieszkali pracownicy zakładu. Po wyeksploatowaniu został
opuszczony, spłonął w latach osiemdziesiątych. W 1990 r. pałac już w
stanie ruiny został kupiony przez prywatną osobę. Po raz drugi w
historii został odbudowany zgodnie z pierwowzorem, pozostaje jeszcze
w stanie surowym, ale robi duże wrażenie. Zachował się stary
warsztat mechaniczny i słupy bram wjazdowych przed pałacem , podjazd
konny pod schody pałacowe oraz miejsce na kwietnik przed budynkiem.
Obok – wolno stojący dom zarządcy.
CHEŁCHY
Powstały w 1563 roku. Nazwa wsi pochodzi od zeslawizowanego nazwiska
bałtyckiego, podobnie jak w przypadku wsi Gryzy, Czukty, Kiliany,
Gordejki czy Wojnasy. W Chełchach znajduje się zabytkowy zespół
dworski.
CICHY
To dawna wieś czynszowa, która przywilej lokacyjny otrzymała w 1554
roku. Kościół w Cichach zbudowano w 1566 roku, a parafia powstała
kilkanaście lat później. Pocztę uruchomiono w Cichach w 1865 roku, a
ochotniczą straż pożarną – przed rokiem 1914. Razem z przyległymi
miejscowościami – Cichy-Młyn, Cichy-Małe i Nowiny miejscowość ta
liczyła w 1938 roku 286 mieszkańców i nosiła nazwę Bolken, która
zastąpiła wcześniej używaną – Czychen.
Godny uwagi jest zespół dworski w Cichach. Obiekty pałacowo-parkowe
z rozległym podwórzem gospodarczym, usytuowane są w środku wsi w
pobliżu kościoła. Majątek powstał z nadania rycerskiego w 1554 r. W
latach dwudziestych XX w. właściciel majątku von Gehren pełnił
funkcję starosty powiatu. Majątek obejmował 1090 ha ziemi, trzy
folwarki, funkcjonowała gorzelnia, młyn, mleczarnia, tartak. Pałac
leży w pobliżu zabudowań gospodarczych i podwórza, natomiast park
usytuowany w oddaleniu, przylegający do podwórza gospodarczego.
Park, choć mocno zaniedbany, zasługuje na szczególną uwagę.
Prezentuje typ krajobrazowy o dużej powierzchni 18,5 ha, miał bardzo
malowniczą kompozycję, z rzeczką, kilkoma mostkami, wijącymi się
alejkami. Zachował się zróżnicowany starodrzew: lipy, klony, wiązy,
dęby. Na skraju parku, w pobliżu podwórza gospodarczego usytuowany
był cmentarz rodowy. Pałac w swej zasadniczej części wzniesiony
został w 1750 r. na rzucie litery L. Z tego czasu pozostały mury
korpusu głównego. W 1848 r. został znacznie powiększony i
przebudowany. W latach siedemdziesiątych XX w. przeszedł gruntowny
remont. Jest to budynek dwukondygnacyjny, przykryty dachami
czterospadowymi. W elewacji frontowej mocno wysunięty murowany
przedsionek, poprzedzony szerokimi schodami, podtrzymujący duży
taras z ozdobną balustradą. Na zboczu jaru resztki XVIII w. grobowca
rodziny Goege i Wittig. Jak głosi napis z grobowca fundatorzy
wierzyli, że miłość jest silniejsza od śmierci. W kościele w Cichach
znajdują się płyty nagrobne rodziny Giżyckich z XVII w. oraz tryptyk
św. Agnieszki z XVI w.
CIMOCHY
Wieś otrzymała przywilej lokacyjny od księcia Albrechta w 1548 roku.
Jako duża osada przygraniczna Cimochy miały dwie komory celne, urząd
pocztowy od 1860 roku, szkołę trzyklasową, powstałą w 1758 roku, a w
latach międzywojennych – urząd żandarmerii, szkołę zawodową, lekarza
dentystę, akuszerkę i kilka zakładów rzemieślniczych.
DOLIWY
Powstały w wyniku osadnictwa na prawie lennym niemieckich rodzin
szlacheckich. W pobliżu znajdują się tereny Koła Łowieckiego „Sarna”
(strzelnica myśliwska, domek myśliwski z pokojami noclegowymi, salą
z kominkiem, zabudowania gospodarcze).
DROZDOWO
Majątek ziemski, który powstał jednocześnie z założeniem Białej
Oleckiej wskutek nadania na prawie lennym w 1562.
Z zabytkowego zespołu dworsko-parkowego zachował się dwór usytuowany
na wzniesieniu. Zachowały się również pozostałości starego parku
oraz zabudowania podwórza gospodarczego. Dwór pochodzi z drugiej
połowy XIX w.
DUDKI
Wieś czynszowa chłopska, założona w 1562 roku. Miejscowość położona
malowniczo nad jeziorem Dudeckim. We wsi dość duży hotel z
restauracją. Możliwość plażowania i wypożyczenia sprzętu
pływającego.
DUNAJEK
Wieś założona ok. 1560 na prawie chełmińskim na 40 włókach.
W Dunajku osiadł uczestnik powstania listopadowego – Sieniawski –
którego syn Karol Emilian urodził się tu w 1843 r. Był on znanym w
swoim czasie pedagogiem i pisarzem.
W Dunajku znajduje się zabytkowy zespół dworski. Dworek położony
jest na końcu wsi, 1 km od szosy Olecko–Giżycko. Oddzielony jest od
drogi fragmentem dawnego parku dworskiego. Znajdują się tu
zabudowania gospodarcze, m.in. spichlerz i obora, a także należąca
do zespołu gorzelnia – położona we wsi. Do dawnego głównego wejścia
w narożu północno-wschodnim dworku wiedzie od drogi szeroka aleja
lipowa.
Gąski, Giże, Golubki, Gordejki Małe, Judziki,
Kijewo, I Kowale Oleckie, Krupin, Kukowo,
Lakiele, Lenarty, Łęgowo, I
Niemsty, Nory, Plewki, Rogajny, Sedranki, Sobole, Stacze, Starosty,
Szarejki, Szczecinki, Szwałk, I
Świętajno, Wężewo, Wieliczki, Wojnasy, Zabielne, Zalesie, Żydy
[Szlakami Mazur Garbatych. Ziemia Olecka i okolice. Olecko 2004.
Wydawca: Urząd Miejski w Olecku
|
