Gągoł Bucephala clangula
Gągoł jest to mała kaczka o krępej sylwetce z dużą okrągłą głową. Posiada krótki ciemny dziób, który u samicy jest pomarańczowo zakończony. Samiec jest kontrastowo ubarwiony: głowa czarna, w zależności od kąta widzenia mieniąca się w kolorach zieleni i fioletu; szyja i tułów białe, natomiast grzbiet i skrzydła czarne. Na skrzydłach u obu płci w locie widoczne jest białe lusterko. Samica ma głowę brązową, wyraźnie odciętą od reszty ciała. Szyja, tułów i skrzydła są szare, brzuch biały. Cechą charakterystyczną gągoła jest jego lot, podczas którego bardzo energicznie macha skrzydłami, wydając głośny świst.
Gągoł zamieszkuje środkową i północną Europę. W Polsce najliczniej zasiedla Warmię i Mazury, Pomorze, północno - zachodnią Wielkopolskę i Ziemię Lubuską. Jego polska populacja szacowana jest na 3 - 4 tysiące par. Jest to gatunek słabo rozpowszechniony, nieliczny. Na Mazurach lęgnie się na różnego rodzaju wodach, zarówno stojących jak i płynących, często w otoczeniu starych, ponad 100-letnich drzewostanów.
Gągoł w ostatnich latach często wykorzystuje nawet niewielkie zbiorniki śródpolne oraz licznie rozlewiska bobrowe. Zimę gatunek ten spędza na niezamarzniętych zbiornikach wodnych oraz nad morzem, głównie w zachodniej i południowej Europie. Na Mazurach zimuje regularnie, choć nielicznie. Większość ptaków przylatuje do nas wczesną wiosną zaraz po rozmarznięciu zbiorników. Szczyt przelotu jesiennego przypada na listopad, wtedy też spotykany jest często w niewielkich stadach, głównie po ok. 10 - 30 osobników. Zdarzają się stada gągołów, które liczą nawet ponad kilkaset osobników, a wyjątkowo duże stado do ponad 3 tysięcy osobników obserwowano kiedyś nad jeziorem Śniardwy.
Gągoły doskonale nurkują, nawet na głębokość ponad 4 metrów. Żywią się bezkręgowcami wyciąganymi z dna zbiorników wodnych.
Samce wiosną zjawiskowo tokują. Często kilka samców zaleca się do pojedynczych samic, wtedy odpędzają się wzajemnie i często się atakują. Podczas toków samiec puszy głowę i gwałtownie rzuca ją na tył grzbietu, aby natychmiast podnieść ją w górę. Równocześnie bije nogami do tyłu, uderzając nimi o wodę. W chwili rzutu głową do tyłu samiec wydaje zgrzytliwy ton "gyrrr". Samice zakładają gniazda w naturalnych dziuplach np. po dzięciole czarnym. Zdarza się jednak, że samica wykorzystuje również inne miejsca, np. pochodzenia antropogenicznego. Samica składa w gnieździe 6 - 14 jaj. Młode gągoły są zagniazdownikami, czyli opuszczają gniazdo zaraz po wykluciu. Młode wyskakują z dziupli spadając wprost na ziemię z wysokości nawet kilku czy kilkunastu metrów, jednak nic im się nie dzieje. Tylko samica zajmuje się wychowywaniem młodych, które już w pierwszych godzinach życia doskonale nurkują.
Gatunki podobne: bielaczek Mergellus albellus. Samiec gągoła może być mylony z podobnie ubarwionymi samcami czernicy Aythya fuligula i nurogęsi Mergus merganser, choć wyraźnie różni się sylwetką.
Autor fotografii: Szymon Czernek.